پارک های ملی
پارک های ملی به عنوان زیستگاه مطمئنی برای زندگی بسیاری از گونه های حیوانی و گیاهی است که به منظور حفظ فرآیندهای اکولوژیک و سیستم حیات بخش، حفظ حوزه های آبخیزها، حفاظت از تنوع ژنتیکی، نگهداری از زیستگاه های حیات وحش، رویشگاه های گیاهی به ویژه گونه های گیاهی و جانوری بومی کمیاب، حفظ تنوع زیستی محیط های آبی و خشکی، حفظ میراث های طبیعی تحت حفاظت قرار گرفته و دخالت های انسان درآن مجاز نیست.
براساس تعریف ارایه شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست: «پارک ملی به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل، مرتع، بیشه های طبیعی، اراضی جنگلی، دشت، آب و کوهستان اطلاق می شود که نمایانگر نمونه های برجسته ای از مظاهر طبیعی باشد و به منظور حفظ همیشگی وضع زندگی و طبیعی آن و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنی ها در شرایط کاملا طبیعی تحت حفاظت قرار می گیرد».
به همین منظور؛ کشور ایران نیز به منظور حمایت از حیات وحش و زیستگاه ها، در سال ۱۳۵۰ با عضویت در آی. یو. سی. ان اقدام به شناسایی و حفاظت این مناطق کرد و تا ۱۳۵۵ تعداد مناطق حفاظت شده به ۱۳ پارک ملی رسید که این تعداد در سال ۱۳۷۰ به ۱۹ پارک ملی با وسعتی حدود ۱ میلیون و ۷۶۰ هزار هکتار در سراسر ایران پراکنده است.
 

 

پارک ملی دریاچه ارومیه
پارک ملی دریاچه ارومیه با مساحت ۴۶۴ هزار و ۵۶ کیلومتر در شمال غرب ایران و بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی واقع شده است. این دریاچه، با مساحت ۵ هزار و ۵۰۰ کیلومتر، دارای ۱۲۰ جزیره بزرگ و کوچک است که این جزایر، به جز جزیره اسلامی در سال ۱۳۵۴ هـ. ش، منطقه حفاظت شده اعلام شد و در سال های بعد به پارک ملی تبدیل شد.
پارک ملی دریاچه ارومیه، بعد از مرداب انزلی، زیباترین زیستگاه طبیعی جانوران در ایران است.
پوشش گیاهی و درختی: آویشن، جو وحشی، خوشک، دم اسبی، زنبق، شقایق، ‌‌شنبلیه وحشی، شنگ، شیرخشت، علف شور، فرفیون، گندمیان، گوجه وحشی، ‌كاكوتی، مرغ علف گوسفندی، ‌یولاف، درخت آلبالو،‌ ارس کوهی، بادام وحشی، بادام كوهی، پسته وحشی، داغداغان، درمنه، ‌زالزالك،‌ سرو كوهی.
گونه های جانوری: پلنگ ایرانی، قوچ، گوزن زرد ایرانی، موش صحرایی، میش ارمنی.
گونه پرندگان: پلیکان سفید، تنجه، فامینگو، کاکایی، مرغ آتش، اردک سر سفید و اردک سرحنایی.

همچنین آرتیما تنها موجود زیستی ماکروسکوپیک آب زی دریاچه ارومیه است که با نام گونه آرتیما ارومیانا شناخته شده و از دسته سخت پوستان کوچک و ظریفی می باشد که در دریاچه می.

تجهیزات و امکانات: از جمله تجهیزات موجود در پارک ملی دریاچه ارومیه می توان به: تجهیزات حمل و نقلی منطقه، قایق موتوری، خودرو داخل جزایر، موتور چهارچرخ و دو چرخ، امکانات ارتباطی همانند بی سیم، امکانات محیط بانی شامل سه ایستگاه محیط بانی با کلیه امکانات و نیز ساختمانهای موجود در جزیره کبودان و مجموعه رشکان برای اسکان مهمانان و بازدید کنندگان منطقه اشاره کرد.

 

پارک ملی بختگان
پارک ملی بختگان که شامل مجموعه ای از دو بخش منطقه حفاظت شده بختگان و پارک ملی بختگان است که در 70 کیلومتری غرب نی ریز استان فارس واقع شده است. وسعت پارک ملی بختگان حدود 175 هزار و 372 هکتار و مساحت پناهگاه حیات وحش نیز حدود 155 هزار و 571 هکتار برآورد شده است.
اولین بار در سال 1347 بختگان توسط شورای عالی نظارت بر صید به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید. بعد ها در سال 1357 به عنوان حیات وحش تعیین شد. اما در سال 1374 آن قسمت از بختگان که شامل مجموعه ایی از دریاچه های بختگان، طشک و تالاب های موجود در ورودی زهکشی ها همراه با ارتفاعات شمال دریاچه بختگان به عنوان پارک ملی بختگان مصوب شدند.
به طور کلی مجموعه بختگان یعنی پارک ملی و پناهگاه حیات وحش به سه بخش: دریاچه ها و تالاب ها، مناطق دشتی و کوهستانی واقع در بین دریاچه های بختگان، طشک و اراضی مجاور و در نهایت مناطق کوهستانی واقع در جنوب دریاچه بختگان تقسیم می شود.
از جاذبه های اکوتوریستی منطقه حفاظت شده بختگان علاوه بر پرتگاه ها، صخره ها، دره های زیبا و عمیق می توان به وجود گردنه های هل و باغو، تنگ زرد، شهر پازن، بناهای قدیمی نظیر کاروانسرای شاه عباسی و آثار باستانی موجود در منطقه اشاره کرد.
پارک ملی و منطقه حفاظت شده آن دارای شرایط آب و هوای خشک بیابانی معتدل است.
پوشش گیاهی و درختی: آویشن، انواع دیاتومه ها و جلبک ها، بادام کوهی، بنه، باریجه، تنگس، قیج، کاکوتی و گیاهان شور پسند مثل گز و نی. گونه هایی دختی نیز شامل: انجیر، بادامک، پسته وحشی، پسه، تنگرس، کلخونگ و کیکم است.
گونه های جانوری: آهوی ایرانی، پلنگ، روباه، شغال، قوچ و میش، کل و بز، کفتار، گرگ و گربه وحشی.
گونه پرندگان: اگرت، بالابان، بحری، بلدرچین، پرستوهای دریایی، تیهو، چلچله، حواصیل ها، دارکوب پری شاهرخ، دال، درنا، سنقرها، شاهین، غازها، عقاب ها، کبک، گنجشک سانان، کشیم ها، کاکایی ها، کفچه نوک، فلامینگوها، لک لک، لیل و دلیچه، ماهی خورک ها، مرغابی ها و هوبره.
 

 

پارک ملی بوجاق
پارک ملی بوجاق یکی دیگر از پارک های ملی و منطقه شکار ممنوع در ایران است که با مساحتی حدود 3هزار و 250 هکتار در شمال شرقی شهرستان رشت در شهر کیاشهر استان گیلان واقع شده است. بخشی از این پارک، ابتدا در سال1354 با مساحتی حدود 500 هکتار با نام لاگون کیاشهر و دهانه سفید رود در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسید. سپس در سال 1377 با وسعتی حدود 800 هکتار به مدت 5 سال به عنوان منطقه شکار ممنوع بوجاق کیاشهر تعیین شد. اما در نهایت در سال 1381 طی مصوبه شمار 232 شورای عالی محیط زیست با افزایش سطح منطقه به مساحت فعلی به عنوان نخستین پارک ملی خشکی- دریایی کشور، تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست درآمد.
پارک ملی بوجاق از شمال با دریای خزر، از جنوب با شهر بندر کیاشهر، از شرق با تاسیسات صدا و سیما و روستای امیر کیاسر و از غرب با رودخانه اوشمک همسایه است.
پوشش گیاهی و درختی: پوشش های علفی پارک ملی بوجاق شامل بوته های سازو و تمشک زار، آزاولا آلاله و نیلوفر آبی است و درخت و درختچه هایی نظیر: آقطی، اسپرغان، انار، توسکا، تمشک، تراپا یا سه کله خیز، سراتوفیلوم، گونه های مختلف سرو، عدسک آبی، لویی، میزیوفیلوم و نی می باشد.
گونه های جانوری پارک ملی بوجاق بیشتر پرندگان است و به دلیل اکوسیستم وسیع، پرنده های آبزی، کنارآبزی و خشک زی را در خود جای داده است. از آن جا که این منطقه یکی از سایت های مهم پرنده نگری کشور معرفی شده است، سرشماری هایی در این سایت انجام می گیرد. براساس سرشماری های انجام شده بیش از 239 گونه پرنده در این منطقه شناسایی شده است.
گونه های مهم پرندگان شناسایی شده در پارک ملی بوجاق عبارتند از: آوست چوب پا، آنقوت، آبچلیک، اکراس، اردک ارده ایی، اردک سرحنایی، باکلان، بحری، پلیکان، تنجه، چنگر، خروس کولی، خوتکا، حواصیل ها، سنقر تالابی، عروس غاز، غاز خاکستری، قو، فلامینگو، طاووسک، کفچه نوک، کله سبز، کاکایی، کشیم، گیلانشاه، گیلار، لیل و نوک پهن.
همچنین تالاب مجود در بوجاق زیستگاه بیش از 50 نوع ماهی و آبزیان بومی و مهاجر است که مهم ترین آن ها ماهی سفید و کپور می باشد. علاوه بر این جزو معدود زیستگاه های فک خزری، تنها پستاندار دریای خزر است.
 

 

 پارک ملی خجیر
پارک ملی خجیر از پارک های استان تهران است که با مساحتی حدود 9 هزار و 971 هکتار در شرق شهر تهران واقع شده است. این پارک در سال 1133 ه. ش پس از این که تهران در زمان قاجاریه به عنوان پایتخت کشور انتخاب شد با عنوان قرق سلطنتی یا شکارگاه سلطنتی تحت حفاظت قرار گرفت. سپس در سال 1361 طی مصوبه شماره 90 شورای عالی حفاظت محیط زیست با حدود مشخص به عنوان پارک ملی تعیین شد.
پارک ملی خجیر متشکل از کوهستان های بلند و تپه ماهورهای مرتفع و نیمه مرتفع است که مهم ترین قله های این منطقه عبارتند از: قله زلزله، بارجمالی، زیرک چال، سرو کوه، آسمان کوه، گویداغ، جنگل سوخته و دربندک.
منطقه پارک ملی خجیر به علت واقع شدن در منطقه کوهستانی از آب و هوای سردی برخوردار می باشد. این منطقه از نظر آب و هوایی در ارتفاعات مختلف دارای چهار نوع شرایط آب و هوایی می باشد. که عبارتند از:
آب و هوای خشک و سرد: مرز ارتفاع آن 1530 متر است
آب و هوای نیمه خشک و سرد: این نوع آب و هوا در ارتفاعات بین 1530 تا 1744 متر می باشد.
آب و هوای نیمه مرطوب سرد: این نوع آب و هوا در ارتفاعات بین 1744 تا 1904 متر است.
آب و هوای ارتفاعات فوتانی: این نوع آب و هوا نیز در ارتفاعات بالای 1904 متری جریان دارد.
علاوه بر کوه های مرتفع در پارک ملی خجیر، در این منطقه رودخانه های چون جاجرود و چشمه هایی نظیر چشمه باغ انگوری، باغ اناری، دره چنار، سنگ بندی، باغ شاه، نایب علی و سیدرضا جریان دارد.
پوشش گیاهی و درختی: ارس، اسفند، اقاقیا، افرا، ارمک، باریجه، بادیان کوهی، بادام خارآلود، بنه، بید، پیاز صورتی، پیچک قندرونی، تلخ بیان، تنگرس، تمشکف چوبک، چنار، جاشیرکوتوله، داغداغان، دغدغک، ریواس، روناس، زالزالک، زبان گنجشک، زرشک، زیره سیاه، درمنه، سوفورا، سیاه تلو، سیرش زرین، شنگ، شیرخشت، شیشعان، سپیدار، کاج، گز، عرعر و نسترن.
گونه های جانوری: آهو، پازن، پلنگ، روباه قرمز، روباه معمولی، رودک، سمور، شنگ، شغال، کل و بز، قوچ و میش البرز مرکزی، کفتار، گراز، گورکن، گربه وحشی، خرگوش، خارپشت اروپایی، حشره خور دورنگ، حشره خور دندان سفید، تشی، موش صحرایی، موش خانگی، موش ورامین، هامستر دم دراز، هامستر خاکستری، جرد ایرانی، جرد لیبی، ول آبزی، ول اجتماعی، ول معمولی، ول حفار افغانی، مار کرمی، کور مار دوسر، مار آتشی، مار پلنگی، مار دستی، مار آبی، مار شتری، شتر مار، یله مار، تیر مار، سوسن مار، افعی شاخدار، افعی کوفی، قورباغه معمولی، وزغ سبز و لاک پشت مهمیز دار غربی.
گونه پرندگان: اردک سرسبز، بلبل خرما، تیهو، پری شاهرخ، خوتکا، زردپره، سبزقبا، عقاب شاهی، طوطی طوق صورتی، گیلار، کبک معمولی، نوک پهن و هدهد.
علاوه بر گونه های جانوری و گونه های پرندگان در منطقه پارک ملی خجیر به علت واقع شده رودخانه جاجرود و سد لتیان انواع ماهی ها نظیر: ماهی سیاه، سس ماهی، سگ ماهی جویباری، عروس ماهی، ماهی کول و یک ماهی غیر بومی به نام قزل آلای رنگین کمان وجود دارد.
تجهیزات و امکانات: در منطقه پارک ملی خجیر یک پاسگاه محیط بانی باغشاد موجود است.

 

پارک ملی ساریگل
پارک ملی ساریگل در منطقه ساریگل در استان خراسان شمالی و در شرق شهرستان اسفراین واقع شده است. منطقه ساریگل در سال 1353 براساس مصوبه شماره 47 مورخ 1352 به عنوان منطقه حفاظت شده شاه جهان به صورت رسمی تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفت. منطقه حفاظت شده شاه جهان پس از پیروزی انقلاب اسلامی به منطقه حفاظت شده ساریگل تغییر نام داد و از آذر ماه سال 1381 براساس اصلاحیه مصوبه شماره 99 شورای عالی حفاظت محیط زیست این منطقه به عنوان پارک ملی تعیین گردید و بدین ترتیب منطقه ساریگل به دو منطقه پارک ملی ساریگل با وسعت 7 هزار و 37 هکتار و منطقه حفاظت شده ساریگل با مسافت 21 هزار و 309 هکتار تقسیم شد.
پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل از ارتفاعات کوهستانی سرد نظیر ارتفاعات آل بلاغ و ترکان، تپه های ماهور کم ارتفاع و منطقه دشتی تشکیل شده است.
مهم ترین قله های واقع شده در منطقه ساریگل عبارتند از: قله بیل باقلی، قله صیاد، قله کرکزو، قله قوچ قلاقی، قله قره داش و قله کلنگاه. از میان این قله، قله کرکزو با ارتفاع 2893 متر از سطح دریا و قله کلنگاه با ارتفاع 2797 متر از سطح دریا به ترتیب مرتفع ترین قلل این منطقه به شمار می آیند.
ار نظر منابع آبی نیز رودخانه گنجدان تنها رودخانه جاری در این منطقه می باشد که پس از مشروب کردن اراضی گنجدان، قلعه سفید و بخشی از بیدواز در محل قلعه سفید به رودخانه اردغان می ریزد. علاوه بر رودخانه، چشمه های پرآب و جوشانی همچون: آق چشمه، چشمه پلاد، چشمه چهل مرغ، چشمه ترکال، چشمه آل بلاغ، گاو ارکی، چشمه یاق، چشمه شفتالستان و چشمه کلوخی در این منطقه به چشم می خورد.
پوشش گیاهی و درختی: آلاله، آنقوزه، آویشن کوهی، ابلک بادبر، ارزن، اسپرس خالدار، اسپرس، ارمک، اسفند، اگروپایرون، بارهنگ، باریجه، بومادران، بنه، پونه، پنیرک، پیچک، تپاله گون، ترشک، تلخه، تلخه بیان، تک ساقان، تنگرس، جارو، جاشیر، جالوا، جعفری، جوودشی، جومیشی، چوبک، خارزن بابا، خارگونی، خارشتر، خار فعیلان، درمنه، ریش بز، زلف پیرزن، زول، زنبق، زیره کوهی، شاهی وحشی، شکر تیغال، شکرک، کلاه میرحسن، شنبلیله، شنگ، کاکوتی، کنگر، کیسه کشیش، گزنه، گلپر، گل قاصد، گل گندم، گل رنگ، گون، عیس گل، گل ماهور، علف هفت بند، قدومه، فرفیون، لوبیای وحشی، ورک، نسترن وحشی، نی باسازو، یونجه کوهی، یولاف و در میان درخت ها و درخچه اغلب: درخت آلوچه وحشی، آلبالوی وحشی، ارس، انجیر وحشی، بنه، بید وحشی، توت روباه، زالزالک، زرشک و گردو دیده می شود.
گونه های جانوری: آهو، پلنگ، تشی، خارپشت، خرگوش، رودک، روباه معمولی، سمور، سنجاب، دوپا، کاراکال، کفتار، کل و بز، گرگ، گربه وحشی، گرز، قوچ اوریاال، موش، هامستر، کور مار شنی، مار آتش، آلو سر، مار جعفری و افعی .
گونه پرندگان: بالابان، بادخورک معمولی، بحری، پیغوی کوچک، تیهو، چاخلق، چلچله رودخانه، چلچله کوهی، چکاوک، دلیجه، دم جنبانک زرد، دم جنبانک ابلق، زاغی، دم سرخ کوهی، زاغ نوک سرخ، زرد پره مزرعه، سار، سبزقبا، سسک باغی، سنقر سفید، سنقر خاکستری، سنگ چشم دم سرخ، سنگ چشم خاکستری، سینه سرخ، سهره یال سرخ، شبگرد معمولی، شاه بوف، عقاب پریا، عقاب طلایی، عقاب دو برادر، قرقاول، کرکس، کمرکلی بزرگ، گنجشک سینه سیاه، لیل، مگس گیر سینه سرخ، مرغ حق جنوبی، هدهد و هما.
تجهیزات و امکانات: پارک ملی ساریگل به یک پاسگاه محیط بانی ایزی ، نوشیروان و چند دستگاه موتورسیکلت مجهز است.
 

پارک ملی کلاه قاضی
پارک ملی کلاه قاضی، با مساحتی حدود ۴۷ هزار و ۴۰ هکتار در ۳۶ کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان و در مجاورت شهر جدید بهارستان واقع شده است. این پارک از دو رشته کوه موازی به نام های شیدان در شمال و کلاه قاضی در غرب و جنوب و نیز دشت وسیع با دره های صخره ای عمیق تشکیل شده است. پارک ملی کلاه قاضی، به دلیل دارا بودن گونه های متعدد گیاهی و حیات وحش و نیز به منظور جلوگیری از نابودی تنوع زیستی، منابع ژنتیکی و تعادل طبیعی ناشی از ناهنجاری های به وجود آمده از صنایع و توسعه شهرنشینی و جمعیتی، در سال ۱۳۴۶ تحت حفاظت درآمد و در سال ۱۳۷۴، بر اساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست با عنوان پارک ملی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.
پوشش گیاهی و درختی: آنقوزه، آویشن، اسپند، درمنه دشتی، ریواس، چوبک، خارشتر، خاکشیر، شقایق وحشی، شنگ، کل جالیز، قدومه، کاسنی سمی، گل گندم، گل گاوزبان، لاله وحشی، همیشه بهار، درخت انجیر، بادام کوهی، بنه.
گونه های جانور: آهوی ایرانی، آگاما، بز وحشی، بزمچه بیابانی، تشی، پلنگ ایرانی، روباه، خرگوش، شغال، قوچ و میش، کل، کفتار، گرگ، لاک پشت مهمیزدار، مارافعی، موش.
گونه پرندگان: باقرقره، پرستو، تیهو، چکچک، سارگپه، شاهین، عقاب طلایی، کبک، کمرکلی، کبوترچاهی.
 تجهیزات وامكانات: تجهیزات موجود در منطقه پارک ملی کلاه قاضی به شرح ذیل است:
• سرمحیط بانی لاشتر واقغ در شمال غرب منطقه و مشرف به جاده اصفهان –شهرضا
• پاسگاه و مركز آموزش بازدیدكنندگان لاگورمجهز به امكانات اقامتی ویك دستگاه دوربین بوردبلند سداد واقع در جنوب منطقه
• پاسگاه محیط بانی محمد آباد در شرق منطقه و در مجاورت شهر محمد آباد
• پست های دیده بانی چشمه توتی ،قارنه ،كلاه بزرگ مورداستفاده در گشت های شبانه
• پنج دستگاه خودرو كمك دار
• هفت دستگاه موتور سیكلت

 

پارک ملی قطرویه

پارک ملی قطرویه در منطقه قطرویه در 300 کیلومتری شرق استان فارس و در شمال شرقی شهرستان نی ریز واقع شده است. منطقه قطرویه در ابتدا به روش منطقه آزاد کنترل می شد تا این که در سال 1351 اداره کل حفاظت محیط زیست فارس، حفاظت از این منطقه را با عنوان منطقه حفاظت شده بهرام گور به عهده گرفت. سپس در سال 1386 شورای عالی محیط زیست طی مصوبه شماره 298 قسمتی از ضلع غربی منطقه را با مسافتی حدود 31 هزار 815 هکتار را به عنوان پارک ملی قطرویه تعیین کردند و حدود 376 هزار و 202 هکتار باقی مانده را جزو منطقه حفاظت شده بهرام گور اعلام کردند. مهم ترین دلایل این تقسیم بندی؛ وجود زیستگاه منحصر به فرد منطقه و نیز وجود گونه در خطر انقراض گورخر ایرانی است.
در واقع پارک ملی قطرویه محل اصلی زیست گورخر ایرانی به شمار می آید و منطقه حفاظت شده بهرام گور تنها منطقه ایی است در کشور که جمعیت قابل ملاحظه و پویایی از گورخر ایرانی را خود جای داده است.
پارک ملی قطرویه و منطقه حفاظت شده بهرام گور در دامنه سلسه کوه های زاگرس واقع شده است و دارای رشته کوه ها، دره ها و دشت های نسبتا وسیعی می باشد. مهم ترین کوه های این منطقه کرسفید، زیارت، کوه سرخ بزرگ است و از دره ها و دشت های موجود در آن نیز می توان به: دره های آغل سنگی، طبقی، چاه مروی، چاه تیز، گلو معدن، چاه سبز، گلیکو، چاه دراز، مغلی ، چاه تنگل، چاه بید، چاه بادام و دشت های ریگ جمشید، ده وزیر، عین الجلال، چاه میل، پریا، گرد طول، شوریه، ده برین، گزی و قطرویه اشاره کرد. علاوه بر این مناطق در این منطقه تعدادی چشمه دایمی و فصلی همچون چشمه انجیر موجود است.
شرایط آب و هوای پارک ملی قطرویه و منطقه حفاظت شده بهرام گور خشک و نیمه کویری است.
پوشش گیاهی و درختی: بخش وسیعی از منطقه حفاظت شده پارک ملی و منطقه حفاظت شده بهرام گور مرتفع بود و حدود 22 هزار هکتار از آن را پوشش گیاهی چوبی تشکیل می دهد. مهم ترین گیاهان موجود در منطقه عبارتند از: آبنوس، آنغوزه، آویشن، الوک، اسکنبیل، اسفند، انجیر، بادام وحشی، بارهنگ، بنه، پیچک، تاغ، تنگس، جاشیر، چوبک، خارشتر، خاکشیر، خشخاش وحشی، خوشک، دافنه، درمنه، زیره، زو، رواس، ریش بز، سریش، سرو وحشی، سیر و پیاز کوهی، سالسولا، سیاه چوب، شاتره، شکرتیغال، شیرین بیان، شقایق زرد، شوره، قیچ، کاکوتی، کاروانکش، کلاه میرحسن، کلخوره، کیکم، کنگر، کهورک، کوما، گل گاوزبان، گرگ تیغ، گز، گون ها، گل خنک و نی.
گونه های جانوری: پلنگ، تشی، جبیر، خرگوش، روباه معمولی، سمور، شغال، کاراکال، کفتار، کل و بز، گربه وحشی، گرگ، گراز، گورخر ایرانی، قوچ و میش، شتر مار شیرازی، افعی شاخدار، تیرمار، مار گرگی، مار پلنگی، مار قیطانی، سوسمار، مارمولک؛ بزمچه و لاک پشت.
گونه های پرندگان: باقرقره، بالابان، بادخورک، بحری، پری شاهرخ، ترمتلی، تیهو، جغد، چکاوک، چک بوته ایی، چکچک ها، دارکوب باغی، دلیجه، دم جنبانک، دم چتری، زاغ، زاغ بور، زاغ نوک سرخ، زنبورخورک، سارگپه، سبزقبا، شاهین، شبگرد معمولی، کبک، کبوتر چاهی، کمرکولی، کی لو، کوکر شکم سیاه، گلو سرخ، قمری، غراب، مگس گیر خالدار، میوه خوار، عقاب، هدهد و هوبره.
 

 

پارک ملی قمیشلو

پارک ملی قمیشلو، با مساحت ۸۶ هزار و ۶۸۵ هکتار، در ۴۵ کیلومتری شمال غرب اصفهان واقع شده است. قمیشلو که به معنای نیزار است در گذشته از آب و هوای مرطوب با نیزارهای فراوان برخوردار بود، اما امروزه این منطقه ای به دلیل داشتن آب و هوای معتدل و زمستان سرد به شکل: زیستگاه کوهستانی و برفگیر، تپه ماهوری و زیستگاه دشتی و استپی تبدیل شده است.
پارک ملی قمیشلو، علاوه بر این که دارای حیات وحش گیاهی و جانوری با ارزشی است، به دلیل وجود قلعه ها و بناهای تاریخی مربوط به دوره قاجار از اهمیت تاریخی نیز برخوردار است. این منطقه در زمان فرمانروای ضل السلطان، پسر ناصرالدین شا، به عنوان شکارگاه وی درآید. ولی باگذشت زمان، در سال ۱۳۸۶ با الحاق مناطق کرالیاس، کهوک و لاسمیان به منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع، پناهگاه حیات وحش قمیشلو به پارک ملی تبدیل شد.
گونه های جانوری: آهو ایرانی، آگاما، بز، پلنگ ایرانی، تشی، خارپشت ایرانی، جبریل یا موش صحرایی، خرگوش، خوک، سنجابک درختی، روباه، شغال، قورباغه مردابی، قوچ و میش،‌ گراز، گرگ، گورکن راه راه، کاراکال، کفتار، کل، مار، مارمولک، لاک پشت، وزغ سبز، یوز آسیایی، هامستر خاکستری،
گونه پرندگان: بلدرچین، بالابان، تیهو، دال، دلیجه، زنبور خورک، جغد کوچک، خفاش بال بلند، خفاش بال سفید، خفاش لب کوتاه، خفاش گوش بلند، سارگپه بلند، سبزقبا، عقاب صحرایی، عقاب طلایی، قرقی، قمری، فاخته، کبک، کبوتر چاهی، کرکس سیاه، هما، هدهد، هوبره.

تجهیزات وامكانات: پارک ملی قمیلشو دارای پاسگاه سر محیط بانی شاه ماهور در شرق منطقه، پاسگاه محیط بانی خرسك در غرب منطقه، پاسگاه محیط بانی قلعه یاور در جنوب منطقه، پاسگاه میرزا قاسم بك در شمال منطقه كه البته در حال حاضر به دلیل عدم وچود امكانات، غیر فعال می باشد و پاسگاه محیط بانی قمیشلو رد باغ قمیشلو (مركزمنطقه ) است.

همچنین این پارک مجهز به 5 دستگاه خودرو كمك دار و 8 دستگاه موتور سیكلت می باشد

 

 

پارک ملی نایبند
پارک ملی- دریایی نایبند، از پارک ها ی ملی جنوب ایران است که با مساحت حدود 46 هزار هکتار در جنوب استان بوشهر بخش عسلویه از توابع شهرستان کنگان واقع شده است. این پارک در گذشته از چهار قسمت: خلیج نایبند، منطقه حفاظت شده نایبند، منطقه حفاظت شده حرا، بساتین و هاله تشکیل می شد، تا این که در سال ۱۳۸۲، این مناطق توسط شورای عالی محیط زیست به عنوان نخستین پارک ملی دریایی کشور ثبت شد.
پارک ملی- دریایی نایبند، از مجموعه ی باارزش و کم نظیر گیاهی و جانوری تشکیل شده و از مهم ترین ویژگی های آن وجود سواحل متنوع حفره ای، ماسه ای، مرجانی و جنگلی است. به طوری که؛ سواحل ماسه ای نایبند، محل تخم گذاری لاک پشت های عظیم دریایی است و جنگل های متراکم آن محل مناسبی برای پرندگان مهاجر و آبزی در فصل زمستان است.
پوشش گیاهی و درختی: خارشتر، شصت عروسان، علف شور، قیچ، گز، درخت انجیر معابد، انار شیطان، استبرق، دافنی، صبر زرد، کنار، کهور ایرانی، مانگرو.
گونه های جانوری: بز، جبیر، خرگوش، خرچنگ، روباه، شغال، قوچ و میش، گرگ.
گونه پرندگان: آکلاتک، باکلان، بوتیمار، پلیکان پاخاکستری، تیهو، چکاوک کاکلی، حواصیل خاکستری، سلیم کوچک، فلامینگو، کاکایی، کبک، مرغ جیرفتی، هوبره.
آبزیان: دلفین، گژپشت، لاک پشت دریایی سبز، لاک پشت منقار عقابی، ماهی گل خورک، نهنگ.

 تجهیزات و امکانات:
پارک ملی- دریایی نای بند مجهز به امکاناتی نظیر: ساختمان پاسگاه محیط بانی (دارای آب، برق، تلفن)، سیستم رادیویی بیسیم، خودرو صحرایی، موتورسیكلت، تراكتور، موتوربرق، تجهیزات انفرادی محیط بانی مثل: كوله پشتی، دوربین چشمی و كیسه خواب، موقعیت یاب دستی و رایانه و اینترنت است.

 

پارک ملی لار
پارک ملی لار با مساحتی حدود ۷۳ هزار و ۵۰۰ هکتار در دامنه جنوبی رشته کوه های البرز و بین استان های تهران و مازندران واقع شده است. این پارک از شمال به کوه های نور، از غرب به خاتون بارگاه و گرمابدر، از جنوب به لواسانات و از شرق به کوه دماوند و پلور محدود می شود. پارک ملی لار به دلیل محصور شدن توسط کوه ها و ارتفاعات فراوان دارای وضعیت جوی نامتغییر است و دارای زیست محیطی کوهستانی و آبی است. علاوه بر این ارتفاعات، دریاچه لار با مساحت ۲۰ کیلومتر در این پارک قرار گرفته است که در پی تحقیقات و اقدامات صورت گرفته به منظور تامین آب شرب تهران، در سال ۱۳۶۱ سدی عظیم بر این دریاچه ساخته شد.
پارک ملی لار، در سال ۱۳۵۴ به پارک ملی تبدیل شد و در سال ۱۳۶۱، طبق مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست، منطقه حفاظت شده اعلام شد و در سال ۱۳۷۰ جزو مناطق شکار وتیراندازی ممنوع به شمار آمد. باید افزود هر ساله از اول خرداد تا پایان شهریور در این منطقه مسابقه ماهی گیری برگزار می شود.

پوشش گیاهی و درختی: آلاله، آویشن، استبرق، ارس، بابونه، باریجه، بارهنگ، بومادران، چای کوهی، خاکشیر، زنبق وحشی، زبان طلا،زرشک، سریش، شکرتیغال، شقایق وحشی، شنگ، شیرین بیان، فورماریا یا شاه تره، قارچ، کاسنی، گل پر، گون، مریم گلی، والک، موسیر و دارای بوته زارها و پوشش ها آلپی است.
گونه های جانوری: بز، بزمچه، پازن، پلنگ ایرانی، خارپشت، خرگوش، خرس قهوه ای، راسو، روباه، سمور، شغال، قوچ، قورباغه، کرکس، کل، گراز، گرگ، گربه وحشی، لاک پشت مهمیزدار، میش البرز کوهی، آگامای سرزرد، سوسمار چشم ماری، لاستری البرز، مار آبی، مار افعی، افعی دماوندی، افعی البرزی، افعی پلنگی، مارمولک.
گونه پرندگان: باکلان، درنا، دلیجه، جغد تالابی، حواصیل خاکستری، سارگپه، شاهین، شاه بوف، عقاب طلایی، فلامینگو، قرقی، کبک دری، کبک و هما.
آبزیان: قزل آلای خال قرمز.

 امکانات و تجهیزات:
در حال حاضر در حال حاضر 4 پاسگاه محیط بانی به نامهای دلیچایی و قوشخانه واقع در منطقه شكارممنوع و كمردشت واقع در پارك ملی لار و پاسگاه محیط بانی ایرا خارج از منطقه برای حفظ و حراست از منطقه وجود دارد.

 

پارک ملی تنگ صیاد
پارک ملی تنگ صیاد، با مساحتی حدود ۵ هزار و ۴۰۰ هکتار در منطقه حفاظت شده تنگ صیاد در ۱۰ کیلومتری شهر کرد واقع شده است. منطقه حفاظت شده تنگ صیاد حدود ۲۱ هزار و ۶۰۰ هکتار است. منطقه تنگ صیاد، از بخش شرقی به شهرستان شهرکرد، از بخش غربی به شهرستان بروجن در استان چهارمحال و بختیاری محدود می شود.
به طور کلی، منطقه تنگ صیاد در سال ۱۳۴۹ منطقه شکار ممنوع اعلام شد و در سال ۱۳۵۲ به منطقه حفاظتی تبدیل شد و در سال ۱۳۷۴ قسمتی از منطقه حفاظتی تنگ صیاد به پارک ملی اختصاص یافت و به این ترتیب تنگ صیاد به دو بخش منطقه حفاظت شده و پارک ملی تقسیم شد.
گونه های گیاهی و درختی: آویشن، آلبالوی کوهی، انجیر، بادام کوهی، بابونه، بارهنگ، بنه، خاکشیر، دم اسبان، داغداغان، رازیانه، ریواس، شاه تره، شیرین بیان، کنگر، گون، گل گندم، انواع گندمیان، مو وحشی، میخک.
گونه های جانوری: آهو، بز، پازن، پلنگ ایرانی، روباه، رودک عسل خوار، شغال، قوچ، کفتار، کل، گرگ، گربه وحشی، میش، آگامای الیویه، مار پلنگی، لاک پشت برکه ای خزری، قورباغه معمولی و وزغ معمولی،.
گونه های پرندگان: باقرقره، تیهو، دارکوب، دال، سارگپه، شاهین، عقاب طلایی، قرقی، کبک بختیاری، کبک توهی،کبک چیل، کبک دری، کرکس.
 تجهیزات و امکانات:
منطقه تنگ صیاد  توسط پاسگاههای ثابت فرخشهر ، ایرانچه ،بستان شیر و آب شر شر ، كورچی و بید خل با كلیه امكانات لازم و در خور به صورت شبانه روزی مورد حفاظت قرار می گیرد.

 

پارک ملی بمو
پارک ملی بمو با وسعت ۴۸ هزار و ۶۷۸ هکتار، در شمال استان فارس و در شمال شرقی شهر شیراز واقع شده است. این پارک از نظر شرایط آب و هوایی دارای آب و هوای مدیترانه ای گرم و خشک است. به طوری که در زمستان، هوا سرد و در تابستان درجه هوا به ۳۴ درجه نیز می رسد. همچنین این پارک دارای چشمه های فراوانی است که در گذشته به منظور آبیاری اراضی کشاورزی مورد استفاده قرار می گرفت.
پوشش گیاهی و درختی: ارژن، بادام و بنه، بومادران شیرازی، جوخار، درمنه کوهی، شقایق، گاو چاق کن، گل بی مرگ گنویی، گل پامچال، گون، لاله.
گونه های جانوری: آهو، بز، پلنگ ایرانی، روباه، شغال، قوچ و میش، کل، کفتار، گربه وحشی، گرگ.
گونه پرندگان: تیهو، عقاب طلایی، دال، سینه سیاه، کبک، کرکس، کوکر سفید، هما.

 

 

پارک ملی تندوره
پارک ملی تندوره از پارک های ملی شمال شرقی ایران ، با مساحتی حدود ۵۳ هزار و ۷۸۰ هکتار، در شهرستان درگز استان خراسان رضوی، واقع شده است. وجود آثار و بقایای قلعه رجبه، زیارتگاه های چهل میر و بابا نستان، نشان از تاریخ کهن این پارک ملی است. مرتفع ترین نقطه این منطقه، قله قنبرعلی و پست ترین نقطه آن قسمت شمالی منطقه است.
پارک ملی تندوره، در سال ۱۳۴۷ با مساحت ۷۳ هزار و ۴۳۵ هکتار، جزو مناطق حفاظت شده اعلام شد ولی در سال ۱۳۴۸ به پارک وحش تبدیل شد. با حذف قسمتی از شرق منطقه تندوره، این منطقه در سال ۱۳۵۳ به پارک ملی تبدیل شد.
پوشش گیاهی و درختی: آنقوزه، آویشن، باریجه، درمنه، زرشک، زیره سیاه، شیرخشت، گون، گوجه وحشی، انواع گرمینه، کرکو، کتان وحشی، کندل، کلاه میرحسن، نسترن، درخت انجیر، اورس، بید .
گونه های جانوری: پلنگ ایرانی، پیکا، تشی، خرگوش، روباه قرمز، رودک، شغال، سمور سنگی، سوسمار، قوچ و میش اوربال، گراز، گرگ، کل و بز، کفتار، کفچه مار، لاک پشت.
گونه پرندگان: الیکایی، بادخورک معمولی، باد خورک کوهی، بلدرچین، پیت خاکی، توکای سیاه، تیهو، دال، دلیجه، انواع جغدها، چکاوک شاخ دار، چکاوک آسمانی، چکاوک طوقی، دم جنبانک ابلق، زردپره کوهی، زردپره مزرعه، زنبورخور معمولی، سارگپه پابلند، سار، سسک، سنگ چشم دم سرخ، سهره سینه سرخ، شبگرد بلوچی، عقاب دشتی، عقاب طلایی، قرقاول، قرقاول بال سفید، قمری، قرقی، کوکر، کورکور، کرکس، کبک، کبوترچاهی، کلاغ گردن بور، کلاغ ابلق، لیل، مرغ حق، یاکریم، هدهد، هما.

 

پارک ملی سالوک
پارک ملی سالوک با مساحتی حدود ۸ هزار و ۲۳۱ هکتار، در شمال غربی اسفراین در استان خراسان شمالی واقع شده است. این پارک علاوه بر ویژگی خاص اکوسیستمی، محل سکونت اقوام گذشته بوده و وجود قلعه ی تاریخی سالوک و غار های تاریخی چون غار رختیان، غار پلنگ تخته نی، غار پیش قلعه، حایز اهمیت است. پارک ملی سالوک دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک و میزان بارندگی ماهانه منطقه حداکثر ۵۸ میلی متر ثبت شده که البته در فصل زمستان در مناطق مرتفع بارندگی به صورت برف هم دیده می شود.
پارک ملی سالوک در سال ۱۳۵۲ جزو مناطق حفاظتی در نظر گرفته شد و در سال ۱۳۸۱ طبق مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست با عنوان پارک ملی تحت مدیریت و نظارت سازمان حفاظت محی زیست قرار گرفت.
پوشش گیاهی و درختی: اسپرس خاردار، تاغ،‌ چوبک، درمنه، زالزالک، زرشک، زیره، شیرخشت، گز، گون، گوجه وحشی، گیاه کما، کلاغک، کلاه میرحسن، نسترن وحشی، انواع لاله ها، درخت آلوچه وحشی، افرا، انجیر، گردو، گلابی.
گونه های جانوری: آهو، پازن، پلنگ ایرانی، تشی، خرگوش، روباه، شغال، سمور سنگی، سنجاب، قوچ و میش، گراز، گرگ، گربه پالاس، گورکن، کفتار، کل و بز، کفچه مار، مار آتشی، افعی.
گونه پرندگان: باقرقره، بحری، تیهو، جغد، چکاوک، سسک، سهره، سارگپه، کبک، کبک دری، کوکو، کوکر.
 تجهیزات و امکانات: در اطراف منطقه حفاظت شده سالوک پاسگاه محیط بانی چهار برج ،توی قرار دارد.

 

 پارک ملی پابند
پارک ملی پابند، از شمال به روستای چناربن ، از شرق، به روستای نمکه، از جنوب به ارتفاعات کوه بادله و از غرب به نکا، بهشهر و زارم رود محدود می شود. این پارک در جنوب نکا و بهشهر به صورت دامنه های کوهستانی و جنگل های دست نخورده و محل رویش گونه های منحصر به فرد گیاهی، علفی، بوته ای و گونه های جانوری شاخص می باشد. مهم ترین ویژگی دیگر این پارک، وجود جنگل های هیرکانی و قرار گرفتن منطقه حفاظتی هزار جریب در این پارک است.
پارک ملی پابند در سال ۱۳۸۶، در پی پیشنهاد سازمان محیط زیست، با تفکیک محدوده پارک ملی ۷۲ هزار هکتاری پابند؛ این منطقه به دو بخش: محدوده جدید و منطقه شکار ممنوع تقسیم شد و بدین ترتیب مساحت محدوده جدید پارک ملی پابند، ۲۴ هزار و ۵۰۰ هکتار و مساحت منطقه شکار ممنوع ۴۷ هزار و ۵۰۰ هکتار اعلام شد.
پوشش گیاهی و درختی: آویشن، اسفنج، رز، زعفران وحشی، شقایق، گل بنفشه، گل گاوزبان، گون، درخت ال، آلوچه وحشی، انجیلی، ازگیل وحشی، بلوط، بارانک جنگلی، تلکا، راش، زرشک کوهی، شیردار، شمشاد، سیب وحشی، کچف، ولیک.
گونه های جانوری: پلنگ ایرانی، خرگوش، خوک، خرس، روباه، شوکا، شغال، گربه وحشی، گرگ، مرال.
گونه پرندگان: بحری، بلبل، بلدرچین، تکا، دلیجه، سارگپه، شاهین، قرقاول، عقاب، کرکس، هدهد.

تجهیزات و امکانات: تجهیزات و امکانات حفاظتی مستقلی در منطقه حفاظتی پارک ملی پابند وجود ندارد و حین گشت توسط محیط بانان کنترل می گردد .

 

پارک ملی گلستان
پارک ملی گلستان یا جنگل گلستان بزرگ ترین و قدیمی ترین پارک ملی ایران است که با مساحتی حدود 91 هزار و 895 هکتار در شرق استان گلستان و غرب استان خراسان شمالی واقع شده است. اولین بار در سال 1336 حفاظت جنگل گلستان با نام «منطقه حفاظت شده آلمه وایشکی» به عهده کانون شکار گذاشته شد. بعدها در سال 1342 نام آن به «پارک محمدرضا شاه» تغییر یافت ولی در سال 1343 به موجب مصوبه شماره 1 این منطقه به « پارک حیات وحش» تغییر نام داد. در سال 1350 محدوده ایی در شرق پارک به نام «قرخود» با مساحتی حدود 34 هزار هکتار با عنوان منطقه حفاظت شده به آن الحاق شد.
پارک وحش گلستان در سال 1353 به «پارک ملی» تغییر نام داد. سپس در سال 1354 به عنوان ذخیرگاه زیست کره در زمره 50 ذخیرگاه بیوسفری جهان در لیست یونسکو ثبت شد. یک سال بعد یعنی در سال 1355 هر دو منطقه حفاظت شده و پارک ملی با هم ادغام و با وسعتی حدود 125 هزار و 895 هکتار به نام پارک ملی تحت حفاظت قرار گرفت. ولی در نهایت بعد از پیروزی انقاب اسلامی در سال 1357 دو منطقه قرخود و آلمه وایشکی از هم جدا شدند و پارک فعلی به «پارک ملی گلستان» تغییر نام داد. در حال حاضر حد غربی این گنجینه ملی در جهت غربی- شرقی از روستای تنگراه در استان گلستان شروع شده و در روستای رباط قره بیل در استان خراسان شمالی پایان می یابد. بیشترین مساحت آن مربوط به استان گلستان است و کمترین آن در استان سمنان واقع شده است و تنها 34 درصد از پارک در استان خراسان شمالی قرار گرفته است.
پارک ملی گلستان دارای سه نوع آب و هوای متفاوت خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب است که همین باعث شده این پارک دارای پوشش گیاهی متنوع از استیپ خشک تا جنگل انبوه باشد. تنوع زیستی و ریزبوم های بومی پارک تحت تاثیر ارتفاع پارک از سطح دریا می باشد. این ارتفاع از 400 متر شروع شده و به 2411 متر از سطح دریا می رسد. مهم ترین کوه ها و دره های پارک ملی عبارتند از: ارتفاعات قره قون، تنگه گل، شاخا، یکه قدم، المه، قره قاشلی، قوفی قورچی و دره های آلمه، آنسر، قرغون، آق سو، آلی دالی، آدانس، جمشیدآباد، قزقلعه، آلوباغ و خشک.
میزان بارندگی در پارک ملی گلستان از حدود 700 میلی متر تا 150 میلی متر در سال متغییر است که همین باعث به وجود آمدن آبشارها ی معروف، چشمه ها، رودهای پرآب و تالاب ها می شود.
معروف ترین آبشار پارک ملی گلستان آبشار آق سو و آبشار جنگل است و مهم ترین رودخانه ها و چشمه های آن به ترتیب رودخانه چهار باغ، ترکت، زیارت، زلو، سفید دره، قرتو ، مادرسو، مغری و ، چشمه های آق سو، اسبوم گاه، ارا، الدیگاه، تالو، جانو، خوش دشتی، حاجی آباد، دوشان، زیارت، زرشکوه، سردارخانه، شاه پسند، قل قله، گلشن، گلستان، کرکولی، مارسنگ، مراد چشمه و موزی کش می باشد.
پوشش گیاهی و درختی: درخت آزاد،آلوچه، ازگیل،ارس، افرا، انار وحشی، اوری، انجیلی، بلوط زرد، بارانک، پرند، پلت، پیچ امین الدوله، تاغ، تمشک، توت ملچ، توسکا، خردمندی، زالزالک، زبان گنجشکی، زرشک، سپیدار، سرخدار، سیاه تلو، شیردار، کرکو، گلابی وحشی، گرد، مازو، ممرز، نمدار و گیاهانی نظیر: اسپرس بوته ایی، داغداغان، درمنه، چوبک، خارشتر، سریش، شکر تیغال، شیرخشت، کاروانکش، کلاه میرحسن، گل گاوزبان، گل قاصد، گون، گز، فستوک مریم گلی و نسترن.
گونه های جانوری: آهو، پلنگ، تشی، خرس قهوه ایی، خرگوش، حشره خورها، راسو، روباه، روباه ترکمنی، رودک، سمور جنگلی، سیه گوش، شوکا، شنگ، قوچ و میش، کل و بز، گراز، گربه پالاس، گرگ، مرال، آگامای صخره ای، جکوی، سمندر، قورباغه جنگلی، وزغ سبز، لاک پشت چهار چنگالی، مارمولک بی پا، مار آبی، مار قیطانی، گرزه مار و افعی قفقازی.
گونه های پرندگان: ابیا، بالابان، بلبل، بلدرچین، تیهو، توکای باغی، جغد خالدار، چکاوک ها، چکچک ها، چرخ ریسک ها، دارکوب سیاه، دلیجه، دال سیاه، دال، دم سفید، دم سرخ ها، زنگوله بال، زردپره ها، زنبورک ها، سار صورتی، سارگپه، سارگپه پا بلند، سکسک ها، سنگ چشم، سهره ها، قرقاول، قرقی، عقاب دو برادر، عقاب دریایی دم سفید، کوکر سینه سیاه، کبک، کوکو، گوزن زرد ایرانی، مگس گیرها، هدهد و هما.
آبزیا: در قنات ها و رودخانه های پارک ملی گلستان ماهی های نظیر: گاو ماهی، گاو ماهی رودخانه ای، سگ ماهی جویباری، سیاه ماهی و ماهی لپک.
تجهیزات و امکانات: پارک ملی گلستان در حال حاضر مجهز به 12 پاسگاه همراه با 14 موتور، 4 خودرو، 8 بی سیم ثابت، 12 بی سیم دستی می باشد. البته 4 پاسگاه به دلیل کمبود نیرو غیر فعال است.